Czym są parasomnie?
Parasomnie to wiele różnych zaburzeń snu polegających na niechcianych, mimowolnych zaburzeniach ruchowych i odczuwalnych subiektywnie zjawiskach mających miejsce między czuwaniem a snem, w trakcie wybudzeń ze snu bez szybkich ruchów gałek ocznych.
Jakie są rodzaje parasomnii?
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu (ICSD-2) można wymienić 15 parasomnii podzielonych na 3 różne grupy:
- zaburzenia związane z wybudzaniem (wybudzenie z poczuciem dezorientacji, somnambulizm, lęki nocne),
- parasomnie związane ze snem REM (zaburzenia zachowania w czasie snu REM, izolowane porażenie przysenne i koszmary),
- Inne formy parasomnii (zaburzenia odżywiania związane ze snem, moczenie nocne).
Parasomnie związane z wybudzaniem
Jest wiele problemów i dolegliwości sennych związanych z parasomniami i wybudzaniem ze snu. Najpopularniejsze objawy dotyczą poczucia dezorientacji, somnambulizmu i lęków nocnych. Bardzo często te zaburzenia są klasyfikowane razem jako zaburzenia wybudzania. Mechanizm ich powstawania jest bardzo podobny, zaburzenia zaczynają się w fazie snu głębokiego NREM, w trakcie której pojawiają się wybudzenia możliwe do zarejestrowania podczas EEG w trakcie badań snu. Specyficzną cechą takich wybudzeń jest fakt, że można obudzić się w stanie niepełnej świadomości, wykonywać różne czynności, których potem się nie pamięta. Parasomnie związane z wybudzaniem są bardzo charakterystyczne dla okresu dziecięcego, ponieważ w trakcie dzieciństwa organizm poświęca znacznie więcej czasu na sen głęboki w porównaniu do wieku dorosłego. Parasomnie te w wieku dorosłym mogą być jednak związane z przewlekłym stresem, chorobami psychicznymi, wpływem substancji mających wpływ na układ nerwowy (alkoholu, narkotyków, niektórych leków nasennych) czy z zaburzeniami oddychania w trakcie snu. Istotną rolą w tych zaburzeniach może okazać się odpowiednio dopasowany materac, który ma za zadanie umożliwić szybszą i pełniejszą regenerację organizmu w trakcie snu.
Wybudzenie z uczuciem dezorientacji
Tak zwany zespół Elpenora (upojenie przysenne) to rodzaj parasomnii, które mogą wystąpić w trakcie budzenia się ze snu głębokiego. Często w takiej sytuacji wybudzona osoba ma poczucie dezorientacji, mówi nieskładnie i bez sensu, w dziwny sposób może reagować na pytania czy polecenia, porusza się i podnosi różne przedmioty bez określonego celu. Zwykle taki stan może trwać nawet i kilka minut, co jest cechą charakterystyczną tego zaburzenia i pozwala odróżnić upojenie przysenne od kilku czy kilkunastosekundowych okresów dezorientacji, które często pojawiają się po wybudzeniu ze snu głębokiego u osób zdrowych.
Co ciekawe, parasomnie związane z wybudzaniem z dezorientacją bardzo często pojawiają się też u bardzo małych dzieci, najczęściej w wieku poniżej 5 lat. U maluchów takie zaburzenia mogą być związane z bezcelowym poruszaniem się w obrębie miejsca do spania, czemu może także towarzyszyć płacz, wyrzucanie rzeczy, poduszek o zabawek z łóżka. Szczególnie niebezpieczne w tym przypadku są potencjalne upadki i wypadnięcia z łóżka. Zaburzenia tego typu u osób dorosłych dotyczą zwykle ok. 4% osób i często jest związane to z niedoborami snu. Zaburzenia z wybudzaniem często występują w rodzinie u więcej niż jednej osoby.
